12 maart 2021
Laatste update: 25 augustus 2023
Dit specifieke screeningsprofiel is bestemd voor politieke ambtsdragers. Een VOG kan door politieke partijen worden gebruikt om tijdens de selectie kandidaten te screenen.
Wat zijn politieke ambtsdragers?
Politieke ambtsdragers zijn leden van het gemeentelijk, waterschaps-, provinciaal of landelijk bestuur. Voorbeelden hiervan zijn burgemeesters, wethouders, gedeputeerde van provincies en ook ministers. Deze mensen worden niet gezien als typische werknemers of ambtenaren, dus gelden voor hen soms aparte regels met betrekking tot de rechtspositie, onkostenvergoedingen, ziekte en arbeidsongeschiktheid, pensioen en ontslag.
Voor wie geldt dit screeningsprofiel?
Het screeningsprofiel 01 - Politieke ambtsdrager geldt voor alle aspirant-wethouders, -gedeputeerden en -volksvertegenwoordigers. Volksvertegenwoordigers zijn leden van de Eerste en Tweede Kamer, het Europees Parlement, raads- en statenleden en het algemeen bestuur van waterschappen.
Andere screeningsprofielen
Op verschillende vakgebieden zijn verschillende screeningsprofielen van toepassing. Het screeningsprofiel voor politieke ambtsdragers is anders dan het algemeen screeningsprofiel, dat bijvoorbeeld van toepassing is op functies in de financiële dienstverlening, en op functies binnen het intern transport.
Een specifiek screeningsprofiel is bijvoorbeeld die van de juridische dienstverlening. Ook is er een screeningsprofiel voor het onderwijs, bedoeld voor functies van bijvoorbeeld docenten in het middelbaar beroepsonderwijs.
Is een VOG voor politieke ambtsdragers verplicht?
Nee, politieke ambtsdragers zijn niet verplicht om een VOG te bezitten. Wel dient er onderzoek plaats te vinden naar de integriteit van potentiële kandidaten van een partij. Deze verantwoordelijkheid ligt bij de partij(voorzitter). Het uitgangspunt hierbij is dat de partij er zelf alles aan doet om eventuele bedenkingen te onderzoeken. Een VOG-aanvraag kan daarvoor worden gebruikt, maar is geen vereiste.
Screening en het passief kiesrecht
Een functie als volksvertegenwoordiger bekleden mag niet afhankelijk zijn van de afgifte van een VOG. Als iemand toch door de overheid van de kieslijst wordt gehaald omdat hij geen VOG krijgt, zou inbreuk gemaakt worden op het passief kiesrecht.
Het passief kiesrecht is het recht om gekozen te worden in een bepaalde vertegenwoordigende functie. Dit recht kan alleen worden beperkt op basis van de Grondwet. De VOG is slechts bedoeld als een preventief screeningsinstrument.
Waar kan een VOG wel voor worden gebruikt?
Iedere partij of groepering die kandidaten selecteert, kan haar eigen voorwaarden stellen voor de selectie. Net zoals een werkgever een VOG onderdeel kan maken van een sollicitatieprocedure, kan een partij eisen dat politieke ambtsdragers beschikken over een VOG.
Integriteit vaststellen
Is een VOG volgens Justis voldoende om de integriteit van een politiek ambtsdrager vast te stellen? Kort gezegd: nee, dat is niet genoeg. Met een VOG kan het gesprek over integriteit aan worden gegaan, maar de screening (en dus de verklaring) is opzichzelfstaand niet voldoende.
Justis kijkt naar het strafblad en/of strafbare feiten die in het verleden zijn gepleegd en een risico kunnen vormen voor de desbetreffende functie. Dit is echter altijd een momentopname en is daarmee niet allesomvattend. Om de integriteit van ambtsdragers na te gaan, raadt Justis aan om de VOG onderdeel te maken van een breder integriteitsbeleid. De verantwoordelijkheid voor het selecteren van integere kandidaten
Bekijk ook: Hoe betrouwbaar is een VOG nu echt?
